Sarrera: Jainkoaren subiranotasunerako objektu abstraktuen erronka

Jainkoaren eta objektu abstraktuen arteko harremanak, hala nola, zenbakiak, formak eta logika, aspalditik harritu ditu filosofoak. Dena sortu zuen Jainko subirano batean sinesten dutenentzat, objektu abstraktuen existentzia arazo berezia dakar. Objektu hauek modu independentean existitzen badira, nola izan daiteke Jainkoa benetan subiranoa? Ba al dago Jainkoaren kontroletik kanpo dauden gauzak?
Artikulu honetan, eztabaida filosofiko honetan sakontzen dugu, objektu abstraktuen izaera eta Jainkoaren erabateko autonomiaren ikuspegi tradizionala nola zalantzan jar dezaketen aztertuz.

Objektu abstraktuak eta Jainkoaren independentzia ulertzea

Objektu abstraktuak, zenbakiak edo egia matematikoak bezalakoak, askotan betikoak eta sortu gabekoak direla uste da. Filosofoek eztabaidatu dute objektu hauek Jainkoarengandik independenteki existitzen diren edo Jainkoak nolabait sortzen dituen. Independenteki existitzen badira, esan liteke errealitatean Jainkoak ere sortu ez zuen zerbait dagoela, bere subiranotasun absolutua mehatxatuz.
Gai honek arreta handia lortu zuen zirkulu teologiko eta filosofikoetan William Lane Craig bezalako pentsalarien lanari esker, bere karreraren zati handi bat arazo hau aztertzera dedikatu baitu. Teismoaren erronka zailenetako bat dela uste du, gaitzaren arazoa baino are larriagoa. Craigentzat, galdera nagusia hauxe da: nola izan daiteke Jainkoa autosufizientea (filosofoek *aseitatea* deitzen dutena) objektu abstraktuak Beragandik independenteki existitzen badira?

Zer dira objektu abstraktuak?

Objektu abstraktuak zenbakiak, egia logikoak eta fisikoki existitzen ez diren baina, hala ere, askotan pentsatzen den, bezalako gauzei egiten diete erreferentzia. Ez dira mundu materialaren parte, baina funtsezkoak dira munduak nola funtzionatzen duen ulertzeko. Esate baterako, bi zenbakia ez da zuhaitz bat edo arroka bat bezala existitzen, baina badirudi unibertsoa deskribatzen eta elkarrekintzen dugun moduaren benetako parte bat dela. Egia matematikoak giza adimenak kontuan hartu gabe existitzen dira, eta horrek egia horiek Jainkoaren menpe dauden ala berarengandik kanpo existitzen diren galdetzen du.
Eztabaida honetako kezka nagusietako bat Jainkoaren asetasunaren kontzeptua da. Asetasunak esan nahi du Jainkoa modu independentean existitzen dela, kanpoko faktoreen beharrik gabe. Zenbakiak eta egia logikoak bezalako objektu abstraktuak beren kabuz existitzen badira, baliteke Jainkoa ez izatea guztiz independentea, bere subiranotasuna ahulduz.

Platonismoa eta ezinbesteko argudioa

Objektu abstraktuen existentzia independentea onartzen duen ikuspegi arrunta platonismoa da, Platon antzinako filosofoaren omenez jarria. Platonismoak dio objektu abstraktuak berezko eremu batean daudela, mundu fisikotik eta Jainkotik bereizita. Platonisten arabera, objektu hauek nahitaez eta betiko existitzen dira, hau da, ezin dira sortu edo suntsitu.
Platonismoaren argudiorik esanguratsuena *ezinbestekotasunaren argumentua* da, objektu abstraktuak ezinbestekoak direla munduari zentzua emateko. Adibidez, matematika ezinbestekoa da fisikarako eta beste zientzietarako, eta zenbakiak bezalako objektu abstrakturik gabe, ezinezkoa izango litzateke mundu naturala deskribatzea. Beraz, objektu abstraktuak ezinbestekoak badira, beste edozertatik independenteki existitu behar dira, Jainkoa barne.
Argudio honek Jainko subirano baten ideiari erronka zuzena jartzen dio. Objektu hauek sortu gabekoak badira, nola izan daiteke Jainkoa gauza guztien sortzailea? Horrek esan nahi al du Jainkoa ez dela benetan subiranoa dagoen guztiaren gainean?

Jainkoa objektu abstraktuen sortzaile gisa: sorkuntza absolutuaren ikuspegia

Filosofo batzuek, Tom Morrisek adibidez, *sorkuntza absolutua* ikuspegia izenez ezagutzen den konpromisoa proposatu dute. Ikuspegi honek dio objektu abstraktuak, zenbakiak eta propietateak bezalakoak, ez direla Jainkoarekiko independenteak, baizik eta berak sortuak direla. Ikuspegi horren arabera, Jainkoa errealitate ororen iturria da, objektu abstraktuak barne, bere adimenaren bidez sortzen dituena.
Ikuspegi honek Jainkoaren subiranotasuna zaintzen saiatzen den arren, arazo berri bat sartzen du: *bootstrapping arazoa*. “Botere” bezalako propietate bat sortzeko, Jainkoak boteretsu izatearen propietatea eduki beharko luke. Beste era batera esanda, objektu abstraktuak sortzeak Jainkoak dagoeneko sortu behar dituen propietateak izatea eskatuko luke, azalpen zirkularra eta problematikoa ekarriz. Bootstrapping arazo honek filosofo asko deseroso jarri ditu sorkuntza absolutuaren ikuspegiarekin.

Ikuspegi antierrealista: objektu abstraktuen existentzia baztertzea

William Lane Craig-ek hamarkada bat baino gehiago eman du objektu abstraktuen arazoari hainbat irtenbide aztertzen, eta ikuspegi anti-errealistaren alde egin du. Antierrealistek objektu abstraktuak modu esanguratsu batean existitzen direnaren ideia baztertzen dute. Horren ordez, zenbakiak edo egia logikoak bezalako gauzen erreferentziak fikzio edo erosotasun linguistiko erabilgarriak besterik ez direla diote, baina ez dute entitate independenteen existentzia adierazten.
Ikuspegi anti-errealista honek Jainkoa benetan subiranoa eta independentea dela eusten dio Craig-i. Objektu abstraktuak benetan existitzen ez direnez, ez dago ezer Jainkoaren kontroletik kanpo. Ikuspegi honen arabera, zenbakiei edo printzipio logikoei buruz hitz egiten dugunean, ez gara entitate erreal eta independenteak deskribatzen ari, munduan nabigatzen laguntzen digun fikzio baliagarri batean aritzen baizik.
Antierrealismoaren bertsio bati *itxurakeriaren teoria* deitzen zaio, eta horrek iradokitzen du objektu abstraktuak existitzen direla itxuratzen ari garela gure deskribapen matematiko eta zientifikoak funtzionatzeko. Beste ikuspegi batek, *neutralismoa* izenez ezagutzen dena, dio objektu abstraktuei buruzko baieztapenak ez direla ez egiazkoak ez faltsuak; besterik gabe, neutralak dira errealitatearekiko. Kasu batean zein bestean, Jainkoa benetan bere burua existitzen den izaki bakarra izaten jarraitzen du, objektu abstraktuek ez baitute bere subiranotasuna zalantzan jartzen.

Kontzeptualismoa: erdiko oinarria

Craig-ek ikuspegi anti-errealistaren alde egiten duen arren, *kontzeptualismoak* atzerako jarrera gisa balio dezakeela ere onartzen du. Kontzeptualismoak dio objektu abstraktuak ez direla entitate independenteak, Jainkoaren gogoan dauden pentsamenduak baizik. Ikuspegi honetan, zenbakiak, propietateak eta egia logikoak Jainkoaren gogoan dauden ideiak dira. Horri esker, Jainkoak gauza guztien sortzaile izaten jarraitzen du, baita objektu abstraktuak ere, sorkuntza absolutuarekin lotutako arazorik gabe.
Filosofo kristau askorentzat kontzeptualismoak erdibide asegarria eskaintzen du. Jainkoaren subiranotasuna gordetzen du objektu abstraktuak Jainkoaren menpe jarriz, eta, aldi berean, matematikan eta zientzian duten zeregina aitortzen du. Craig anti-errealismorantz makurtzen den arren, kontzeptualismoak alternatiba bideragarria izaten jarraitzen du objektu abstraktuen existentzia guztiz baztertzea zaila dutenentzat.

Ondorioa: Jainkoaren subiranotasuna mantentzea

Jainkoaren eta objektu abstraktuen arteko harremana gai liluragarri eta konplexua da, bai filosofia eta bai teologia ukitzen dituena. Jainko subirano baten fededunentzat, sortu gabeko objektu abstraktu independenteen existentzia erronka larria da. Hala ere, hainbat ikuspegik —antierrealismotik hasi eta kontzeptualismoraino— Jainkoaren subiranotasuna gordetzen duten irtenbideak eskaintzen dituzte, objektu abstraktuak munduaren ulerketan duten papera aitortzen duten bitartean.
William Lane Craig-ek gai honi buruz egindako esplorazioak argitasun handia ekarri dio eztabaidari, aurrera egiteko bidea eskainiz Jainkoaren subiranotasunaren ikuspegi sendoa mantendu nahi dutenentzat. Antierrealismoa edo kontzeptualismoa hartu, helburuak bere horretan jarraitzen du: Jainkoa gauza guztien sortzaile autosufizientea den usteari eustea.
Jainkoaren subiranotasunaren eta objektu abstraktuen esplorazio hau oso gogoetagarria iruditu zait. Gai honetan sakontzea interesatzen bazaizu, YouTube-n eztabaida osoa ikustera animatzen zaitut [hemen](https://www.youtube.com/watch?v=IYmV5m42HHg).